Από τα νήπια των 3 ετών ώς τους εφήβους, οι επιλογές είναι πολλές. Όπως συχνά επαναλαμβάνουμε, από την ηλικία των 15 και μετά ένας έφηβος μπορεί να διαβάσει τα πάντα ανάλογα με το τι είδους αναγνώστης είναι, δηλαδή τι είδους αναγνωστικές συνήθειες έχει αναπτύξει και ποιο είναι το νόημα που ο ίδιος ή η ίδια αποδίδει στη διαδικασία της ανάγνωσης.

Από την παραγωγή του 2016, επιλέξαμε και προτείνουμε βιβλία για πέντε ηλικιακές κατηγορίες με τα οποία (μεταξύ πολλών άλλων) τα παιδιά θα διαμορφώσουν την αναγνωστική τους ταυτότητα και, βεβαίως, μπορούν να έχουν όμορφες και χαλαρές στιγμές αναγνωστικής απόλαυσης. 

Από 3 έως 6 ετών

Σε αυτές τις γιορτές είτε Χιονίζει... (εκδ. Καλειδοσκόπιο) είτε όχι, από τις σελίδες του βιβλίου του Έρικ Καρλ θα ξεπηδήσουν πολύχρωμες νιφάδες που θα καθοδηγήσουν τα παιδιά στην αναζήτηση των ζώων της φάρμας συντροφεύοντας τον ηλικιωμένο ιδιοκτήτη της. Στον υπέροχο κόσμο του σπουδαίου καλλιτέχνη, στην δική του ευφάνταστη φάρμα, το παιχνίδι με τα χρώματα, τα σχήματα, τις έννοιες και τα νοήματα δεν σταματά ποτέ.

Η αναζήτηση του νοήματος είναι αδιάκοπη ακόμα κι όταν Όλοι βλέπουμε την ίδια γάτα (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Φίλιππος Μανδηλαράς). Στο βιβλίο του Αμερικανού εικονογράφου και συγγραφέα βιβλίων για παιδιά Μπρένταν Γουένζελ, όπως και στις προηγούμενες δουλειές του, κυριαρχούν ζώα χρωματισμένα με όμορφα, δυναμικά χρώματα που κοιτάζουν κατάματα τους μικρούς αναγνώστες με τα μεγάλα εκφραστικά τους μάτια, μοιράζονται μαζί τους τις ίδιες απορίες και εξοικειώνονται με την έννοια της διαφορετικής οπτικής.

Την διαφορετική οπτική τα παιδιά μαθαίνουν να την σέβονται κάνοντας φίλους και δοκιμάζοντας τις σχέσεις τους. Μια αναπάντεχη επίσκεψη, μια απρόσμενη γνωριμία γίνεται εφαλτήριο για νέες ανακαλύψεις και νέους φίλους, όπως στο βιβλίο της Τζούντιθ Κερ Η τίγρη που ήρθε επίσκεψη (εκδ. Παπαδόπουλος, μτφρ. Στ. Παπαδόπουλος). Το κλασσικό παιδικό βιβλίο που πρωτοκυκλοφόρησε το 1968 με μια απλή αφήγηση και εξίσου καθαρό σχέδιο παρουσιάζει τον μυστηριώδη ξένο (την τίγρη) όχι ως απειλή αλλά ως αφορμή για νέες εμπειρίες.

Περιπέτειες με το πιο ευτυχισμένο τέλος θα ζήσει και ο Μικρός γίγαντας (εκδ. Αιώρα, μτφρ. Άννα Μαθοπούλου) του Andr?s Guerrero. Στο χωριό του είναι ο πιο μικρός γίγαντας κάτι που τον κάνει δυστυχισμένο. Φεύγοντας από αυτό, ο δρόμος του θα διασταυρωθεί με εκείνον ενός άλλου πλάσματος που δεν είναι στα μέτρα του τόπου όπου ζει. Οι δυο τους θα ταιριάξουν και μαζί θα βρουν τον ιδανικό τόπο που τους χωρά κι όπου θα ζήσουν ευτυχισμένοι.

Τον τόπο του αναζητά κι ο Ξυλαράκης της Τζούλια Ντόναλντσον (εκδ. Ίκαρος, μτφρ. Φίλιππος Μανδηλαράς) ο οποίος έχοντας ξεμακρύνει από το σπίτι του μπλέκεται σε διάφορες περιπέτειες. Εικονογραφημένος από τον ταλαντούχο Γερμανό Άξελ Σέφλερ, ο Ξυλαράκης είναι μια περιπέτεια αναζήτησης κι επιστροφής στην οικογενειακή θαλπωρή.

Σε μια ατυπική αλλά δεμένη κι αγαπημένη οικογένεια ζει ο μικρός από τη Σουηδία που τα μεγάλα του ξαδέλφια φωνάζουν Σκανταλιάρη Άλφονς! (εκδ. Μάρτης, μτφρ. Άννα Παπαφίκου). Ακόμη μια ιστορία με ήρωα τον χαριτωμένο και σοφό μέσα στην αφέλειά του Άλφονς γραμμένη από την Γκουνίλα Μπεργκστρόμ. Ο μικρός με τις σκανταλιές του θα πείσει τη γιαγιά και τα ξαδέλφια του ότι αξίζει να τον παίρνουν στα σοβαρά και να παίζουν μαζί του.

Μετά το παιχνίδι, την εξερεύνηση, τις συνειδητοποιήσεις όμως έρχεται η ώρα που λέμε ένα μόνο πράγμα: Καληνύχτα, λέμε! (εκδ. Παπαδόπουλος, μτφρ. Φίλιππος Μανδηλαράς). Ο John Jory γράφει την βραβευμένη ιστορία του Αρκούδου που δεν βλέπει την ώρα να πάει για ύπνο κι ο Benji Davies την ζωγράφισε με εικόνες.

Την ώρα της καληνύχτας ο καλύτερος σύντροφος είναι τα παραμύθια όπως τα τέσσερα παραμύθια, τα τρία από την πλούσια δεξαμενή της λαϊκής παράδοσης, το πρώτο από την Κίνα και τα δύο τελευταία από την Ιταλία και ενδιάμεσα μια επαναφήγηση ενός παραμυθιού του Γερμανού συγγραφέα Βίλχελμ Χάουφ, που συνθέτουν την πρόταση της Ξένιας Καλογεροπούλου για τα μικρά παιδιά. Παραμύθια με τη Ξένια (εκδ. Μάρτης) και σε καθένα από αυτά ο ήρωας ή η ηρωίδα αφού περάσει περιπέτειες και δοκιμασίες γνωρίζει κατά σειρά την αξία της πίστης στις δυνατότητες του καθενός, την αξία της ταπεινότητας, την αξία της γνώσης και την αξία της προσφοράς.

Η παραμυθού της Σελήνης (εκδ. Καστανιώτη) της Βάγιας Παπαποστόλου προσεγγίζει τρυφερά την αξία της προσπάθειας και της σωστής επιλογής, όπως και τη χαρά της προσφοράς και της ανταλλαγής, μέσα από την ιστορία μιας παράξενης γυναίκας που έχει πολλά να διηγηθεί. Με ποιο αντάλλαγμα; Η εικονογράφηση είναι του Νικόλα Ανδρικόπουλου.

Από 6 έως 9 ετών

Ένα ιδιαίτερα ωφέλιμο κι εξόχως ενθαρρυντικό αξίωμα που πρέπει να γνωρίζουν τα παιδιά, ήδη από αυτή την ηλικία των πρώτων χρόνων του σχολείου και άρα της αρχής των μεγάλων ευθυνών, συνοψίζεται στο «η ισχύς εν τη ενώση» που στον τίτλο της σύντομης ιστορίας του Δημήτρη Μπογδάνου γίνεται το σύνθημα Πρόβατα ενωμένα ποτέ κυνηγημένα (εκδ. Μεταίχμιο). Ένα προβατάκι αναρωτιέται γιατί να τρέχουν φοβισμένοι κάθε φορά που νοιώθουν μια απειλή να πλησιάζει, και προτείνει να ενωθούν.

Κι αν τα πρόβατα είναι ικανά να ενωθούν, γάτες, σκύλοι, πελεκάνοι, θαλάσσιες χελώνες και κουνέλια έχουν όλα από μια ξεχωριστή ιστορία που η Κίρα Σίνου ανέλαβε να αποτυπώσει στη Δυναστεία των Μίσκα (εκδ. Κέδρος). Έξι ιστορίες συνύπαρξης με τα ζώα που τα παιδιά θα αγαπήσουν για την αμεσότητα, την τρυφερότητα και την ειλικρίνεια τους. Περίπου μια δεκαετία μετά τον θάνατό της, επανακυκλοφορούν ορισμένα από τα πιο αγαπημένα βιβλία της πολυγραφότατης Κίρας Σίνου.

Μια πάπια είναι ηρωίδα στο βιβλίο της Στέλλας Μιχαηλίδου Ιζαντόρα Ντακ (εκδ. Καλειδοσκόπιο). Είναι η πάπια Ιζαντόρα που κινείται με χάρη στα βήματα της διάσημης Ισιδώρας Ντάνκαν που έλεγε ότι «Ο χορός γεννιέται από την ανάγκη να πεις αυτό που δεν λέγεται, απ' την ανάγκη να γνωρίσεις το άγνωστο». Η εικονογράφηση είναι του Απόστολου Βέττα.

Ο αγαπημένος Τζερόνιμο Στίλτον σε νέες περιπέτειες. Όποια ιστορία του δαιμόνιου ποντικού ? ντετέκτιβ κι αν επιλέξουν να διαβάσουν τα παιδιά θα αποζημιωθούν και με το παραπάνω. Θα γίνεις μεζεδάκι για τους δράκους! (εκδ. Κέδρος, μτφρ. Ελένη Τουλούπη) είναι ο τίτλος μιας ιστορίας που διαδραματίζεται στο Ποντικοφιόρδ όπου έχει σημάνει συναγερμός.

Η φινέτσα και η διαίσθηση της πανέξυπνης και διορατικής ντετέκτιβ Άγκαθα Μίστερι είναι τα όπλα της καθώς αναζητά Το σπαθί του βασιλιά της Σκοτίας (εκδ. Κέδρος, μτφρ. Ελένη Τουλούπη) στο βιβλίο της σειράς του Σερ Στιβ Στίβενσον. Ένα μεσαιωνικό κάστρο στη Σκοτία, ένα πολύτιμο κειμήλιο, αρχαίοι μύθοι και φαντάσματα που ξυπνούν για να περιβάλλουν με μυστήριο την εξαφάνιση του κειμηλίου. Μια νέα σειρά που τα παιδιά θα αγαπήσουν για την ευφυΐα, την αποφασιστικότητα και τον δυναμισμό της Άγκαθα που γίνεται αχτύπητο δίδυμο με τον ξάδελφό της Λάρι Μίστερι.

Δυναμική, σβέλτη στις κινήσεις και το μυαλό είναι και η Μίλι, η ηρωίδα του Γίργκεν Μπανσέρους θα κάνει τα πάντα στην περιπέτεια που ζει ως σωματοφύλακας ενός βαρόνου που θα πέσει θύμα απαγωγής. Ο εξαφανισμένος βαρόνος (εκδ. Μεταίχμιο, μτφρ. Μαρία Αγγελίδου) είναι μια περιπέτεια με ρυθμό, μυστήριο και γρίφους για δυνατούς λύτες.

Με αφορμή ένα «αβγόδεντρο» από τη Γερμανία, ο Βασίλης Παπαθεοδώρου έγραψε μια ιστορία όπου πρωταγωνιστούν Ο Καρλ, ο Φριτς και το αυγό της ευτυχίας (εκδ. Καστανιώτη). Ένα ονειρικό σκηνικό δημιουργείται σε έναν μαγικό κήπο γύρω από ένα δέντρο που είναι στολισμένο με χιλιάδες αβγά. Ένα από αυτά θα ξεφύγει και τότε θα αρχίσει η περιπέτεια της αναζήτησης της ευτυχίας. Η εικονογράφηση είναι της Λίλας Καλογερή.

Το μικρό φάντασμα (εκδ. Κέδρος, μτφρ. Γιώτα Λαγουδάκου) του σπουδαίου Γερμανού παραμυθά Ότφριντ Πρόισλερ ζούσε πάνω από 400 χρόνια στο κάστρο της Κουκουβαγιότρυπας. Ήταν ένα άκακο, σκανταλιάρικο μικρό φάντασμα. Κάθε νύχτα, τα μεσάνυχτα ακριβώς, ξυπνούσε και ξεκινούσε τη βόλτα του, έπαιζε και διασκέδαζε και έκανε παρέα με τον μπούφο Πούφο. Κι ύστερα, πολύ πριν ξημερώσει, επέστρεφε στο μπαούλο του και ξανακοιμόταν. Ώσπου μια μέρα αποφάσισε να δει πώς είναι ο κόσμος τη μέρα!

Η χιλιάκριβη και η Λάμια (εκδ. Λιβάνη) του Αριστείδη Δάγλα σε εικονογράφηση Κώστα Φραγκιαδάκη είναι ένα εικονογραφημένο παραμύθι που έρχεται από μια άλλη εποχή. Θεματολογικά αλλά και από άποψη της τεχνοτροπίας, τα σημερινά παιδιά μεταφέρονται στο σύμπαν του παραμυθιού όπου πέπλο ομίχλης καλύπτει το φεγγαρόφωτο, στριγκές και υποχθόνιες φωνές τρομάζουν τη Χιλιάκριβη, το κακό καραδοκεί, η μαυροφορεμένη γερόντισσα δεν προμηνύει τίποτα καλό και η Λάμια τυλίγει με τις υποχθόνιες δυνάμεις της το στοιχειωμένο σπίτι.

Στο Ζώα άγρια και ήμερα (εκδ. Μεταίχμιο), τα παιδιά θα συναντήσουν όλους τους αγαπημένους τόπους, τους αγαπημένους ήρωες ενός κόσμου όπου ζώα άγρια και ήμερα παίρνουν τον λόγο και δίνουν λύση σε αγωνίες και ερωτήματα με τρόπο ευφάνταστο και τρυφερό. Πέντε από τα πιο αγαπημένα παραμύθια των Αδελφών Γκριμ συγκεντρωμένα σε έναν τόμο: Οι μουζικάντηδες της Βρέμης, Η Κοκκινοσκουφίτσα, Η μικρή χηνοβοσκός, Η Χιονούλα κι η Ροδούλα και Ο βασιλιάς βάτραχος, διασκευασμένα από τον Κώστα Πούλο.

Αναλλοίωτη είναι και η χριστουγεννιάτικη ιστορία του Καρυοθραύστη (εκδ. Ίκαρος, μτφρ. Αντώνης Παπαθεοδούλου) του E.T.A. Hoffmann σε εξαιρετική εικονογράφηση της Valeria Docampo. Για όλα τα παιδιά που περιμένουν το θαύμα κάθε μέρα του χρόνου.

Για τα παιδιά που σε όλα τους αξίζει ένα θαύμα αφηγείται ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος μια ιστορία που εξηγεί την κατάσταση των αστέγων μιλώντας για Το σπίτι το δικό μας (εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη). Μέσα από ρεαλιστικούς διαλόγους τίθενται όλα τα εύλογα ερωτήματα που γεννιούνται στα παιδιά. Στο βιβλίο δίνονται απλές εξηγήσεις για τα δικαιώματα και τον σεβασμό σε αυτά οι οποίες συμβάλουν στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης των παιδιών απέναντι στα προβλήματα που ορισμένοι συνομίλικοί τους αντιμετωπίζουν.

Προβλήματα που για κάποια παιδιά μπορεί να έχουν ως μόνη λύση να εγκαταλείψουν το σπίτι τους είτε με τις οικογένειές τους είτε ακόμη και μόνα. Το αγόρι με τη βαλίτσα (εκδ. Πατάκη) είναι μια διασκευή του θεατρικού έργου του Μάικ Κένι από την Ξένια Καλογεροπούλου. Το αγόρι ονειρεύεται παραμυθένια ταξίδια σαν του Σεβάχ του θαλασσινού. Όμως φεύγοντας από το χωριό του που βομβαρδίζεται, ο μικρός Ναζ διασχίζει ολομόναχος ερήμους, χιονισμένα βουνά και αφρισμένες θάλασσες, ώσπου να φτάσει στο Βερολίνο, όπου θα βρει επιτέλους τον μεγαλύτερο αδερφό του. Μέσα από το παιδικό του βλέμμα παρακολουθούμε μια συγκινητική αλλά και συχνά διασκεδαστική ιστορία.

Από 9 έως 12 ετών

Διαβάζοντας ιστορίες συνηθισμένων παιδιών που τους συμβαίνουν τα πιο ασυνήθιστα πράγματα ή εντελώς ασυνήθιστων παιδιών που παρά τα όσα εκ πρώτης μπορεί να συμπεράνει κανείς τους συμβαίνουν τα εντελώς αναμενόμενα, προσφέρεται στα παιδιά η ευκαιρία να προσεγγίσουν την ίδια ανθρώπινη συνθήκη εξετάζοντας τις δυο όψεις της.

Η ανομολόγητη (ή και κρυφά ομολογημένη) επιθυμία πολλών παιδιών να είχαν άλλους γονείς, καλύτερους, με περισσότερη κατανόηση, να είναι πάντα ξεκούραστοι και διαθέσιμοι, τέλειους, με μια λέξη, γίνεται αληθινή αποστολή για τον Μπάρι, τον ήρωα του Βρετανού David Baddiel στο βιβλίο του Πρακτορείο γονιών - Διάλεξε τους τέλειους γονείς (εκδ. Κέδρος, μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου). Ο Μπάρι θα ανακαλύψει ότι μπορεί να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα για να καταλάβει τελικά πως ίσως εξαρχής να είχε το «τέλειο πακέτο».

Το τέλειο πακέτο είχε και η Δάφνη, η ηρωίδα της Λίνας Σωτηροπούλου, αλλά χρειάστηκε να μάθει πρώτα ότι Όταν το σύμπαν συνωμοτεί (εκδ. Μεταίχμιο) πολλά μπορούν να συμβούν. Μια μαμά που θέλει να δει την κόρη της να διακρίνεται και να λάμπει, μια κόρη που θέλει να μπορεί να κάνει τις δικές της επιλογές κι ένας αναπάντεχος σύντροφος που θα της δώσει τη μικρή, ανεπαίσθητη ώθηση που χρειάζεται την κατάλληλη στιγμή σε μια αισιόδοξη ιστορία για τις σχέσεις παιδιών ? γονιών, και ειδικότερα για τις φλογερές και γεμάτες διαφωνίες σχέσεις των μαμάδων με τις κόρες τους.

Σπάνια μυθικά πλάσματα έχει να αντιμετωπίσει ο ριψοκίνδυνος Διονύσης Δελής καθώς βρίσκεται Στα ίχνη του ντουκουζούρι (εκδ. Κέδρος). Ο Πάνος Τσερόλας δημιούργησε έναν ήρωα ικανό να αντιμετωπίσει καταστροφικούς βομβαρδισμούς, να φέρει εις πέρας δύσκολες αποστολές κι όλα αυτά στο όχι και τόσο φιλικό περιβάλλον του μακρινού Αστραμπανιμπάντ. Η αποστολή για τον ίδιο και την ομάδα του εξελίσσεται σε μια περιπέτεια δράσης, γεμάτη απρόοπτα, αλλά ξέχειλη από αισιοδοξία και ζωντάνια.

Την επίσης αισιόδοξη ιστορία της Νίλου, της πελαργίνας, αφηγείται ο Γκουίντο Κόντι στις Όμορφες μέρες της Νίλου στην Αφρική (εκδ. Καλέντης, μτφρ. Δήμητρα Δότση). Το ταξίδι στην μαγευτική γη της Αφρικής είναι γεμάτο περιπέτειες και απρόοπτα αλλά αυτή τη φορά δεν είναι μοναχικό. Μαζί με τους συντρόφους της στο ταξίδι θα έχουν συναντήσεις μέσα από τις οποίες θα γίνουν πιο σοφοί και θα ανακαλύψουν πόσο δύσκολο είναι να μάθει κανείς τι σημαίνει υπομονή, ανεκτικότητα, μα πάνω απ' όλα τι σημαίνει αγάπη.

Πιο κοντά στο θαύμα της αγάπης φαίνεται πως μπορεί να φτάσει κανείς αν φορά Παπούτσια με φτερά (εκδ. Πατάκη). Η Μαρία Παπαγιάννη αφηγείται την ιστορία της μικρής Ρόζας που ζει με τον ψαρά πατέρα της ο οποίος στα κρυφά γράφει ποιήματα. Η μικρή θα κυνηγήσει το όνειρο στη χώρα της Ουτοπίας συντροφιά με έναν μονόφθαλμο γάτο και πολλά εκπληκτικά πράγματα θα συμβούν. 

Κάποιον να την σώσει αναζητά και η Μία, το αόρατο κορίτσι (εκδ. Κέδρος) της Δέσποινας Μάντζαρη. Η Μία ζει στα μπλε προάστια της πολύχρωμης πόλης Μηδέν. Αν ήταν και η ίδια μπλε, δεν θα είχε κανένα πρόβλημα. Το δέρμα της όμως είναι διάφανο σαν μια σταγόνα νερό. Τα παιδιά στο σχολείο την κοροϊδεύουν, και πολλές φορές εύχεται να ήταν πράγματι αόρατη, όπως την αποκαλούν.

Από 12 ετών και πάνω

Πλέοντας πια στα αχαρτογράφητα νερά της εφηβικής ηλικίας τα ζητήματα είτε τίθενται επιτακτικά είτε επικρατεί αδράνεια. Ο Υπέροχος κόσμος (εκδ. Πατάκη) του Φίλιππου Μανδηλαρά συστήνεται ως ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα όπου με αφορμή ένα πάρτι που είναι άγνωστο αν θα γίνει καν μια ομάδα εφήβων συγκρούεται, φιλοσοφεί, ερωτεύεται κι ονειρεύεται. Το «εγώ» των ηρώων είναι μεγάλο αλλά καταφέρνει να υποχωρήσει μπροστά στο «εμείς».

Το «εμείς» είναι το ζητούμενο και στο βιβλίο Ο Όγκι κι εγώ (εκδ. Παπαδόπουλος, μτφρ. Μαρίζα Ντεκάστρο) όπου η R. J. Palacio επαναφέρει τον ήρωα του Θαύματος, Όγκι Πούλμαν, ένα παιδί με ασυνήθιστο πρόσωπο καθώς έχει γεννηθεί με μια σπάνια γενετική ανωμαλία, το οποίο παλεύει να κάνει βήματα στον «έξω κόσμο» κι εκεί οι προκλήσεις είναι πολλές όχι μόνον για τον ίδιο αλλά και για όσους τον συναναστρέφονται. Μέσα από τις ιστορίες τριών άλλων παιδιών που έχουν σχέσεις με τον Όγκι τίθεται το θέμα της επιλογής του να είσαι καλός με ουσιαστικό τρόπο.

Ο Φίλιππος Μανδηλαράς εμπνέεται από την ελληνική παράδοση σημειώνοντας στις Μαγικές ιστορίες από τα βάθη της γης (εκδ. Πατάκη) ότι είναι ιστορίες Νεοελληνικής μυθολογίας. Σε δεκαπέντε ιστορίες μπλέκονται στοιχειά, λάμιες, γίγαντες και δράκοι που γεννιούνται από τα σπλάχνα της γης και συνδιαλέγονται με τους ανθρώπους που ζούσαν σ' αυτό τον τόπο εκατοντάδες χρόνια πριν.

Ένας γάτος δεν λείπει ούτε από τον Λευκό αξιωματικό (εκδ. Κέδρος) του Κυριάκου Αθανασιάδη που συστήνει στα παιδιά τον Πασχάλη, ένα αγόρι το οποίο περιγράφει τη ζωή του ως απόλυτα φυσιολογική, αν όχι και βαρετή, και που συνήθως βρίσκει νόημα σε μικρές παραξενιές κάνοντας ορισμένους να τον θεωρούν αλλόκοτο. Αναμιγνύοντας το στοιχείο του φανταστικού με έναν ομιλούντα γάτο, τον Μεφίστο, θα κληθεί να κάνει τίποτα λιγότερο από το απόλυτο ανδραγάθημα: Να σώσει τη Γη. Δράση από το δωμάτιο ενός αγοριού που υπόσχεται και συνέχεια.

Από 15 ετών και πάνω

Αναζητώντας το φως οι έφηβοι δοκιμάζουν τα όριά τους και των γύρω τους.Όλα τα φωτεινά μέρη (εκδ. Πατάκη, μτφρ. Θέμελης Γλυνάτσης) αναζητούν και οι ήρωες της Τζέννιφερ Νίβεν. Ο Θίοντορ Φιντς έχει εμμονή με τον θάνατο. Κάθε μέρα σκέφτεται πώς θα μπορούσε να πεθάνει, αλλά κάθε μέρα ψάχνει και κάτι να τον κρατήσει ζωντανό και ξύπνιο. Η Βάιολετ Μάρκυ ζει για το μέλλον, μετρώντας τις μέρες μέχρι να αποφοιτήσει από το σχολείο, όταν θα μπορέσει να ξεφύγει από τη μικρή πόλη της, αλλά και να ξεπεράσει τη μεγάλη θλίψη της για τον θάνατο της αδερφής της. Τα παιδιά θα συναντηθούν στο χείλος του γκρεμού και θα σώσουν ο ένας τον άλλο.

Ένα ζήτημα ζωής και θανάτου (εκδ. Κέδρος) τίθεται και για τους ήρωες της Δέσποινας Μάντζαρη. Ο Μπίλι ζει στο στοιχειωμένο Κάστρο του Μπλούχερβαλ παρέα με τρία φαντάσματα: το Βαρόνο, τη Ρίτα και τον Αντουάν. Παρ' όλα αυτά, βαριέται. Χωρίς να το καταλάβει, ο Μπίλι θα παρασυρθεί σε μια περιπέτεια με ζόμπι, μάγους, μεθυσμένους δράκους, αλχημιστές, χρυσοπράσινους εφιάλτες, γοητευτικές μαθητευόμενες μάγισσες, απεργούς βαρκάρηδες, τροπικές παραλίες, ιπτάμενα κατσίκια, αρχαία ξόρκια, κύκλωπες μπάτλερ, ζωηρούς συνταξιούχους του Κάτω Κόσμου, ένα σκυλάκι με πενήντα κεφάλια που κυνηγάνε την ουρά του, το κερασάκι στην τούρτα, και πολλά ακόμη.

Σε έναν φανταστικό κόσμο όπου κυριαρχεί ο φόβος κυβερνά ο άτρωτος τύραννος Ατσαλόκαρδος (εκδ. Μεταίχμιο, μτφρ. Γιάννης Ιωαννίδης). Ο Brandon Sanderson γράφει για μια ιστορία για το καλό που αντιστέκεται στον όλεθρο που έφερε η απόδοση υπεράνθρωπων δυνάμεων σε μια ομάδα απλών ανθρώπων οι οποίοι μετατράπηκαν σε αδίστακτα άτομα με πάθος για την εξουσία. Ένας νεαρός, ο Ντέιβιντ, θα προσπαθήσει να εκδικηθεί για τα δεινά και να κάνει τον Ατσαλόκαρδο να ματώσει, σε τούτο το πρώτο βιβλίο της πολλά υποσχόμενης σειράς.

Τέλος, η ιστορία των ιστοριών, η Ομήρου Οδύσσεια (εκδ. Μεταίχμιο) γίνεται από την πένα του Μιχάλη Γκανά ένα άλλο βιβλίο. Ο ποιητής και στιχουργός δεν επαναγηφείται την Οδύσσεια αλλά γράφει ένα έργο έμμετρο πατώντας πάνω σε καλοστρωμένο έδαφος όπου πάνω του τοποθέτησε τα υλικά της παράδοσης και τις ποικίλες διαστρωμματώσεις της ελληνικής γλώσσας μέσα στο χρόνο. Η εικονογράφηση είναι του Βασίλη Γρίβα.

Από τις απαντήσεις των 82 κριτικών προέκυψαν 282 μυθιστορήματα. Ιδού τα 100 που ξεχώρισαν:

Τι μας λένε οι αριθμοί

Παρότι το μυθιστόρημα-ποταμός της Τζορτζ Έλιοτ συγκεντρώνει τις περισσότερες ψήφους, «νικήτρια» συνολικά της έρευνας αυτής αναδεικνύεται, βραχεία κεφαλή, η Βιρτζίνια Γουλφ. Η Γουλφ όχι μόνο έχει 4 δικά της βιβλία στα 100 καλύτερα (όπως επίσης ο Καρλ Ντίκενς και η Τζέιν Όστεν), αλλά καταλαμβάνει και 2 θέσεις στην πρώτη 3άδα.

Στα 100 βιβλία, τα 34 ανήκουν σε γυναίκες συγγραφείς, ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό. Στην πρώτη 10άδα το ποσοστό αυτό διπλασιάζεται και βρίσκουμε 6 βιβλία γυναικών, ενώ η πρώτη τριάδα ανήκει αποκλειστικά σε γυναίκες. Αν ληφθεί υπόψη ότι στον κατάλογο συμπεριλαμβάνονται βιβλία από τον 18ο αιώνα, η παρουσία 34 γυναικών στον κατάλογο λέει πολλά για την βρετανική λογοτεχνία και κοινωνία, τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα και μετά, οπότε με τις αδελφές Μπροντέ και την Τζέιν Όστεν οι γυναίκες συγγραφείς δίνουν πολύ σημαντικά μυθιστορήματα.

Τα παλαιότερα μυθιστορήματα που εντοπίζονται στον κατάλογο είναι τα δύο βιβλία του Γουίλιαμ Ντεφόε (Ροβινσώνας Κρούσος, 1719 και Μολ Φάντερς, 1722) ενώ τα πλέον πρόσφατα είναι τα μυθιστορήματα των Άλι Σμιθ (2011), Τζούλιαν Μπαρνς (2011) και Ζέιντι Σμιθ (2012).

Συνολικά, ο άρτι ανατέλλων 21ος αιώνας έχει ήδη 14 μυθιστορήματα στον κατάλογο, με την Εξιλέωση του Ίαν ΜακΓιούαν να βρίσκεται στην υψηλότερη θέση (στην 15η). Από τους εν ζωή συγγραφείς (που είναι συνολικά 15), ξεχωρίζουν οι Ζέιντι Σμιθ και Άλαν Χόλινγκερστ με 2 βιβλία έκαστος.

Από την άλλη, αξίζει να σημειωθεί ότι στην πρώτη 10άδα, μόνο τα δυο βιβλία της Βιρτζίνια Γουλφ είναι μυθιστορήματα του 20ου αιώνα, με τα υπόλοιπα 8 να ανήκουν αποκλειστικά στον 19ο αιώνα, που φαίνεται να ήταν ο κολοφώνας της βρετανικής μυθιστοριογραφίας, με τον Καρλ Ντίκενς να κυριαρχεί, αλλά και τις Έμιλυ και Σαρλότ Μπροντέ, την Τζέιν Όστεν, τον Τόμας Χάρντι να έχουν δώσει αξεπέραστα μυθιστορήματα.

Βρετανική λογοτεχνία στα ελληνικά

Οι Έλληνες εκδότες, κι άρα και οι Έλληνες αναγνώστες, φαίνεται να αγαπούν ιδιαίτερα τη βρετανική λογοτεχνία, αν κρίνει κανείς από το υψηλότατο ποσοστό των βιβλίων του καταλόγου που έχει μεταφραστεί κάποια στιγμή στα ελληνικά (και πιθανότατα θα είναι μεγαλύτερο από αυτό που καταγράφεται εδώ μέσα από τη βάση δεδομένων του politeianet.gr). Ο εκδότης που έχει μεταφράσει τα περισσότερα βιβλία στα 100 είναι με διαφορά ο Καστανιώτης, ενώ αρκετά έχουν επίσης μεταφράσει το Μεταίχμιο, η Σμίλη, ο Πατάκης, ο Κέδρος κ.ά. ? μιλώντας για ενεργούς σήμερα εκδοτικούς οίκους. Ας σημειωθεί, πάντως, ότι αρκετά μυθιστορήματα έχουν μεταφραστεί κατά καιρούς από περισσότερους εκδότες, και ότι η αναφορά στην ελληνική έκδοση είναι απλώς ενδεικτική, με γνώμονα κυρίως το αν το βιβλίο βρίσκεται ακόμη στην κυκλοφορία. Σκοπός αυτού του άρθρου δεν ήταν βέβαια η πλήρης και σε βάθος χρόνου «χαρτογράφηση» της μεταφρασμένης βρετανικής λογοτεχνίας στη χώρα μας. 

Συνολικά πάντως, κι αυτό είναι το δυσάρεστο, πολύ λίγα από τα βιβλία που έχουν μεταφραστεί μπορεί να τα βρει κανείς σήμερα εύκολα στα βιβλιοπωλεία (μάλλον όχι πάνω από 20).

Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι από τα 35 πρώτα μυθιστορήματα του καταλόγου, μονάχα η Κλαρίσα του Σάμιουελ Ρίτσαρντσον δεν (φαίνεται να) έχει μεταφραστεί στα ελληνικά. Κάτι που δείχνει ότι οι Έλληνες εκδότες και οι κριτικοί απ? όλο τον κόσμο συγκλίνουν στις απόψεις τους για το ποια είναι τα καλύτερα βρετανικά μυθιστορήματα.

Η πηγή μας: http://www.bbc.com/culture/story/20151204-the-100-greatest-british-novels

Τα σχολεία κλείσατε, τα βιβλία ανοίξατε! Αυτή είναι η διαρκής προτροπή μας προς παιδιά όλων των ηλικιών κι εφήβους, μικρούς και μεγαλύτερους. Από την πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή επιλέξαμε και προτείνουμε βιβλία που θα κάνουν παρέα στους νεαρούς αναγνώστες όποτε τα έχουν ανάγκη. Το κριτήριο επιλογής είναι αυστηρό: τα βιβλία που προτείνουμε δεν κάνουν επανάληψη στην τάξη που ολοκληρώθηκε ούτε προετοιμάζουν για την επόμενη. Αντιθέτως προσφέρουν γέλιο, εξωσχολικές γνώσεις, προβληματισμό σε γενναίες δόσεις και πάνω απ' όλα καλή συντροφιά.

Οι προτάσεις μας καλύπτουν τις ηλικίες από 3 ετών έως 15+, αν και οι έφηβοι από αυτή την ηλικία και πάνω, ανάλογα βέβαια με την αναγνωστική τους ωριμότητα και τα ενδιαφέροντά τους, μπορούν να διαβάσουν -περίπου- ό,τι θέλουν! 

10 + 1 βιβλία για παιδιά 3 έως 6 ετών 

Σε κάποια παραλία τα μικρά παιδιά θα συναντήσουν την Κική και τον Μπόμπο, Μια ηλιόλουστη μέρα (εκδ. Ίκαρος). Ένα βιβλίο για μικρά χεράκια που θα ανακαλύπτουν τις περιπέτειες των δυο φίλων κάτω από τα αναδιπλούμενα μέρη του βιβλίου. Μια γάτα κι ένας σκύλος, αρχετυπικοί εχθροί που γίνονται αχώριστοι στα παιχνίδια της παραλίας, στα παγωτά και τις βουτιές. Το βιβλίο ανήκει στη σειρά που δημιούργησε η βραβευμένη εικονογράφος και σχεδιάστρια κινούμενων σχεδίων Γιασμίν Ισμαήλ.

Ένα άλλο αχώριστο δίδυμο, οι Πίκο και Λόλα (εκδ. Μεταίχμιο), ένα σκυλάκι κι ένα κουνελάκι, θα συντροφεύσουν τα παιδιά στην εκδρομή αλλά και τα όνειρά τους. Με στιχάκια και διασκεδαστικές ρίμες που θα απολαύσουν τα παιδιά η Λίνα Σωτηροπούλου αφηγείται τις αστείες ιστορίες των δυο φίλων ενώ η Ναταλία Καπατσούλια σχεδιάζει και βάζει χρώμα στις περιπέτειές τους. Μια νέα σειρά βιβλίων για μικρά παιδιά προσχολικής ηλικίας που γνωρίζουν σιγά σιγά τη σημασία και τη μαγεία της φιλίας.

Ανακαλύπτοντας τη φιλία, δεν είναι περίεργο που τα παιδιά αισθάνονται (και είναι) Υπερήρωες (εκδ. Κέδρος) έτοιμοι να τα καταφέρουν σε όλα, όπως ο Έκτορας και η Χλόη που αντιμετωπίζουν και ξεπερνούν φόβους και προκλήσεις φορώντας την μπέρτα τους. Μια σειρά-πολύτιμη συντροφιά για όλους τους μικρούς υπερήρωες που κάποια στιγμή μπορεί να χάνουν το κουράγιο τους αλλά που μαθαίνουν σταδιακά πως πάντα υπάρχει τρόπος για να βγουν τελικά νικητές. Από τους βραβευμένους Ισπανούς συγγραφείς βιβλίων για παιδιά που βρίσκονται πίσω από το ψευδώνυμο Ισάουρα Λι και τον εικονογράφο Κριστιάν Ιναράχα.

Νικητές βγαίνουν σίγουρα τα παιδιά όσο πιο γρήγορα καταλάβουν πως τελικά Όλοι βλέπουμε την ίδια γάτα (εκδ. Πατάκη). Ο ευφυής Αμερικανός εικονογράφος Μπρένταν Γουένζελ που ζει στη Νέα Υόρκη σχεδίασε και πλαισίωσε με λιτό κείμενο τον περίπατο μιας γάτας μέσα από τα μάτια όλων των πλασμάτων που συναντά στο διάβα της. Ακολουθώντας την κλιμακωτή δομή των λαϊκών αφηγήσεων (θυμίζει το αγαπημένο και πολυτραγουδισμένο «Ντίλι Ντίλι») και αλλάζοντας προοπτική ανάλογα με τη συνάντηση, ο περίπατος αυτογνωσίας της γάτας διασκεδάζει τα παιδιά και τους μαθαίνει ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να βλέπει κανείς το ίδιο πράγμα.

Κι αν η γάτα βρίσκει ποια είναι μέσα από το βλέμμα όσων συναντά στον περίπατό της, μια σκυλίτσα, μετά τις δικές της αναζητήσεις, καταλήγει να σκεφτεί γεμάτη αυτοπεποίθηση: Ξεχωρίζω και σφυρίζω (εκδ. Παπαδόπουλος). Ο βραβευμένος Βρετανός εικονογράφος και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά Ρομπ Μπιντούλφ κάνει για ακόμη μια φορά το θαύμα του δημιουργώντας υπέροχες εικόνες αφηγούμενος ένα ταξίδι αναζήτησης ταυτότητας, επιβεβαιώνοντας στα παιδιά πως η ομοιομορφία δεν είναι και καμιά επιτυχία και πως αξία έχει ο καθένας να είναι ο εαυτός του.

Τίποτε άλλο παρά ο εαυτός του θέλει να είναι και ο Κιλόμπο, ο βρόμικος ελέφαντας (εκδ. Μεταίχμιο) που δημιούργησε με τρυφερότητα η Δάφνη Βλουμίδη και σχεδίασε και χρωμάτισε με απαλούς χρωματισμούς η Άννα Γεωργιάδου. Πράγμα όχι βέβαια πάντοτε αυτονόητο, όπως θα ανακαλύψουν τα παιδιά μέσα από την ιστορία του Κιλόμπο. Το ελεφαντάκι φτάνει στη Λέσβο, βρόμικο, πεινασμένο και ταλαιπωρημένο, όπως χιλιάδες παιδάκια που καταφθάνουν από την πατρίδα τους χωρίς τη συνοδεία των γονιών τους. Τα παιδιά διαβάζουν μια ιστορία για την υποδοχή των ασυνόδευτων προσφυγόπουλων με μια ζεστή αγκαλιά, με τον τρόπο δηλαδή που ιδανικά θα έπρεπε να γίνεται η υποδοχή για όλα τα παιδάκια που φτάνουν μόνα τους στα μέρη μας.

Μια τέτοια αγκαλιά άνοιγε και η γιαγιά που δεν έλεγε «βατραχάκι» αλλά Βατραχέλι (εκδ. Πατάκη) και ενέπνευσε την Κατερίνα Ευσταθίου-Σελάχα και τον Γιώργο Τυρίκο-Εργά να γράψουν και να παρουσιάσουν με την πολύτιμη συμβολή της Έφης Λαδά στην εικονογράφηση ένα παραμύθι που κυκλοφορεί σε δίγλωσση έκδοση μεταφρασμένο και στα αραβικά. Τα παιδιά θα διαβάσουν για ένα βατραχέλι που χωρίς μαμά και μπαμπά φτάνει σε μια άγνωστη πατρίδα και έχει την τύχη να συναντήσει μια γιαγιά κι έναν παππού που είναι έτοιμοι να ανοίξουν την αγκαλιά τους και να το κάνουν παιδάκι τους. Το μυστικό τους έχει τις ρίζες του στην αντίστροφη διαδρομή που κάποτε κι εκείνοι έκαναν.

Ένα μυστικό, Το μυστικό της θάλασσας (εκδ. Πατάκη) αναζητά με πείσμα και ο μικρός Παντελής. Ο Κώστας Μάγος έγραψε μια θαλασσινή ιστορία για τα όνειρα που κάνουν τα μικρά παιδιά και που καμιά φορά τα ακολουθούν καθώς μεγαλώνουν. Ο βραβευμένος σκιτσογράφος Μιχάλης Κουντούρης εικονογράφησε το νησί, τη θάλασσα και τα μυστικά της.

Για την υποδοχή και την αποδοχή θα διαβάσουν τα μικρά παιδιά μαζί με τους γονείς τους στο βιβλίο του Γιαν ντε Κίντερ Κόκκινο (μτφρ. Τατιάνα Μαρκάκη, εκδ. Πατάκη). Ο Φλαμανδός εικονογράφος και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά χρησιμοποιεί το δυνατό κόκκινο χρώμα για να δημιουργήσει έντονες εικόνες που συμβάλλουν στην καλύτερη κατανόηση και διάκριση από τα μικρά παιδιά της έννοιας του εκφοβισμού, των συνεπειών του και των τρόπων αντιμετώπισής του.

Όλα τα βιβλία καλούν τα παιδιά σε ταξίδια μικρότερα ή μεγαλύτερα, όπως και Το μεγάλο ταξίδι της Οικογένειας Ποντίκη (εκδ. Νεφέλη). Ζήτω οι διακοπές, αναφωνούν τα μέλη της φιλοπερίεργης και γεμάτης διάθεση για περιπέτεια οικογένειας που θα ταξιδέψει σε ζούγκλες, παραλίες, ερήμους και πάγους. Ο αρχηγός της οικογένειας ταχυδρόμος Ποντίκης, ήρωας της Γαλλίδας δημιουργού βιβλίων για παιδιά Μαριάν Ντυμπύκ, πρωταγωνιστεί και σε αυτή την ταξιδιωτική ιστορία γεμάτη προκλήσεις και καινούργια πράγματα για να ανακαλύψουν τα μικρά παιδιά.

Όλα, μα όλα τα παραπάνω θέματα έχουν προσεγγιστεί από τον κορυφαίο Ερίκ Καρλ που μια μέρα, πριν από πολλά χρόνια, φαντάστηκε Μια κάμπια πολύ πεινασμένη (εκδ. Καλειδοσκόπιο), ζωγράφισε την περιπέτειά της και την τελική μεταμόρφωσή της σε μια πανέμορφη πεταλούδα και παρέδωσε ένα σπουδαίο δώρο στα μικρά παιδιά. Το πολυδιαβασμένο βιβλίο για παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας επανακυκλοφορεί και είναι πάντα το ίδιο λαμπερό, παιχνιδιάρικο κι αισιόδοξο. 

10 + 1 βιβλία για παιδιά 6 έως 9 ετών 

Το ταξίδι μπορεί να γίνει και με Το Πετροκάραβο (εκδ. Μεταίχμιο) που αν και ασάλευτο μέσα στα νερά της θάλασσας κρύβει πολλά μυστικά. Η θαλασσινή ιστορία θάρρους αλλά και αλαζονείας της όμορφης νεράιδας-καπετάνισσας που αφηγείται η Αγγελική Δαρλάση και εικονογραφεί η Θέντα Μιμηλάκη, εισάγοντας ενδιαφέροντα λαογραφικά στοιχεία, έχει τις ρίζες της στη λαϊκή παράδοση. Ιστορίες για πετρωμένα καράβια, θρύλους και μύθους, θα ακούσουν τα παιδιά σε διάφορα μέρη της Ελλάδας τροφοδοτώντας τη φαντασία τους.

Φαντασία μεγάλη έχει και το περήφανο κόκκινο μυρμήγκι που βλέπει το μεγάλο κακό να έρχεται όταν πιστεύει ότι ενσκήπτει στη χώρα του Δρακομανία (εκδ. Πατάκη). Δέκα χρόνια μετά την πρώτη έκδοση (2007) επανακυκλοφορεί η αλληγορική φάρσα που έγραψε ο Φίλιππος Μανδηλαράς για τα παιδιά με νέα εικονογράφηση της Αλεξίας Λουγιάκη. Η αλήθεια μπλέκεται με τη φαντασία και το ψέμα και τα παιδιά διαβάζουν μια ευφάνταστη και διασκεδαστική ιστορία για την εξουσία και τους τρόπους που έχει για να χειραγωγεί τους πιο αδύναμους.

Αδύναμη αισθάνεται και η μικρή Αλίκη όταν φωνάζει δυνατά Βοήθεια, αχινός! (εκδ. Μεταίχμιο). Η Ιωάννα Μπαμπέτα έγραψε, και η Ρένια Μεταλληνού εικονογράφησε, μια σύντομη ιστορία για την κατανόηση και τον σεβασμό στη φύση και τα πλάσματά της, από την πλευρά της πονεμένης αλλά απρόσεκτης μικρής αλλά και από την πλευρά του φοβισμένου αχινού.

Ο σεβασμός είναι το κλειδί για την επίλυση των διαφωνιών που έχουν Οι Ουφ και οι Χου (εκδ. Ψυχογιός) του Χρήστου Δημόπουλου σε εικονογράφηση Νίκου Γιαννόπουλου. Μια έξυπνη ιστορία για τις διαφορές που μοιάζουν ανεπίλυτες αλλά που πάντα υπάρχει ένας κοινός τόπος για λυθούν, καμιά φορά τόσο προφανής που δυσκολευόμαστε να τον δούμε. Σε αυτή την ιστορία, η λύση είναι το... Νησί.

Στην ιστορία, πάλι, του Γουργούρη (εκδ. Πατάκη) η αγάπη είναι η λύση. Η Τασούλα Επτακοίλη έγραψε μια τρυφερή όσο και αστεία ιστορία για τη δύναμη της αγάπης που δεν πεθαίνει ποτέ και απαλύνει την απώλεια. Ένας γάτος ζει μια ευτυχισμένη ζωή λαμβάνοντας και προσφέροντας αγάπη. Όταν κλείσει τον κύκλο της ζωής του, η αγάπη θα λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά. Σε ένα παράλληλο σύμπαν, κάποιο πλασματάκι έχει ανάγκη από αυτή την αγάπη και θα την λάβει. Ο Τόμεκ Γιοβάνης σχεδίασε έναν παιχνδιάρη γάτο κι ένα επίμονο γατόσκυλο υπογραμμίζοντας την αξία της ποικιλίας στη φύση.

Την αγάπη ως «γιατρικό» υπόσχεται και το Μαγικό ραβδί του πρίγκιπα Λεμόνη (εκδ. Polaris) στο έμμετρο παραμύθι που έγραψε ο Γιώργος Σακελλαρίδης και ζωγράφισε η Φωτεινή Στεφανίδη.

Αγάπη για όσα άφησε πίσω του και για όσα θα γνωρίσει στο μέλλον περιέχει σε μεγάλες δόσεις Το κουτί του Σιλάν (εκδ. Ίκαρος) που έγραψε η Άλκηστη Χαλικιά και εικονογράφησε η Ντανιέλα Σταματιάδη. Ο Σιλάν, ένα γενναίο και γενναιόδωρο προσφυγόπουλο που βρίσκεται σε προσωρινή πατρίδα, φεύγει κάθε πρωί από τη δομή φιλοξενίας και πηγαίνει στο σχολείο έχοντας μαζί του το κουτί του. Μια τρυφερή και αισιόδοξη ιστορία για τα αυτονόητα συστατικά της ευτυχίας: τη φιλία και την αποδοχή.

Για τα αυτονόητα μιλά και το αλληγορικό παραμύθι Ένα κίτρινο φύλλο (εκδ. Ίκαρος). Το ποιητικό κείμενο του Μιχάλη Μουλάκη (στο πρώτο του βιβλίο για παιδιά) και η λιτή αλλά ευφευρετική εικονογράφηση του Φίλιππου Φωτιάδη, σε συνδυασμό με την παιγνιώδη και ασυνήθιστη σελιδοποίηση θα υποβάλουν στα παιδιά το αίσθημα του απρόοπτου που βιώνει το μικρό φύλλο όταν έξαφνα πέφτει από το κλαδί του. Οι συναντήσεις, οι απρόσμενες ανακαλύψεις, οι φιλίες και οι συμμαχίες, οι διαφορετικές προσεγγίσεις και οι πολύπλευρες αλήθειες συνθέτουν ένα παραμύθι που γεννά ελπίδα κι αισιοδοξία.

Λύσεις σε μυστήρια που επίσης δεν είναι καθόλου αυτονόητο να ξεδιαλυθούν αναζητούν οι ντετέκτιβ Μαξ και Μάγια (μτφρ. Άννα Παπαφίγκου, εκδ. Κέδρος) και επειδή είναι δαιμόνιοι τα καταφέρνουν περίφημα. Ευτυχώς, οι ιστορίες τους είναι πολλές, όσες και τα μυστήρια. Για αυτό έχει φροντίσει ο Σουηδός συγγραφέας βιβλίων για παιδιά Μάρτιν Βίντμαρκ, που σε συνεργασία με την Ελένα Βίλις στην εικονογράφηση, βασιζόμενος σε ένα κλασικό σχήμα, έχει δημιουργήσει μια καλογραμμένη και χορταστική σειρά αστυνομικών ιστοριών για αναγνώστες που αγαπούν τους γρίφους και τις ανατροπές και που δεν αποδέχονται ότι υπάρχουν άλυτα μυστήρια.

Τίποτε άλυτο και τίποτα ακατόρθωτο δεν υπάρχει ούτε για ένα από τα πιο δυναμικά, γεμάτα χιούμορ, αυτοσαρκασμό αλλά και νεύρα κοριτσάκια της λογοτεχνίας για παιδιά. Η Μιμή η Νευρική (μτφρ. Ειρήνη Χριστοπούλου, εκδ. Μεταίχμιο) στην πιο πρόσφατη ιστορία της (την 12η που κυκλοφορεί στα ελληνικά) φτιάχνει λίστα επιθυμιών και συντροφεύει τα παιδιά με τη φαντασία, την εφευρετικότητα και το σπινθηροβόλο πνεύμα της. Κείμενο, Μέγκαν ΜακΝτόναλντ, εικόνες Πίτερ Ρέινολντς.

Τα παραδοσιακά παραμύθια αποτελούν για τον Τζάνι Ροντάρι την «πρώτη ύλη» για να πετάξουμε μακριά με τα φτερά της φαντασίας μας. Επιπλέον, αποτελούν τη βάση πάνω στην οποία ο ίδιος στήνει έναν δημιουργικό διάλογο με τους νεαρούς αναγνώστες του ακόμη και σήμερα: ένας αυτοκράτορας απαγορεύει στο βασίλειό του όλες τις κιθάρες επειδή ο ίδιος δεν ξέρει να παίζει· ένα κοριτσάκι που δεν θέλει να μεγαλώσει μεταμορφώνεται σε γίγαντα όταν αναγκάζεται να παλέψει ενάντια στην αδικία· ένας ουρανοξύστης πλέει στη θάλασσα σαν υπερωκεάνιο. Στο βιβλίο Η Τερεζούλα-Τοσοδούλα και άλλες ιστορίες (μτφρ. Δήμητρα Δότση, εκδ. Κέδρος) η πραγματικότητα γίνεται ένα με τη φαντασία, δίνοντας αφορμή για απρόβλεπτες και διασκεδαστικές καταστάσεις, που παρασύρουν τον αναγνώστη και του μαθαίνουν πως «πειράζοντας» μια παλιά ιστορία μπορούμε να φτιάξουμε μια άλλη, ολοκαίνουρια.

10 + 1 βιβλία για παιδιά 9 έως 12 ετών 

Οι αναγνωστικές περιπέτειες και οι περιπέτειες των διακοπών γίνονται ένα στην ιστορία μιας παρέας τεσσάρων παιδιών που περνούν το καλοκαίρι τους στα Κύθηρα και θα κληθούν για δεύτερη φορά να επιλύσουν ένα μυστήριο με αρχαιολογικές προεκτάσεις. Το τέταρτο αλογάκι (εκδ. Πατάκη) είναι μια ιστορία του Διονύση Λεϊμονή που εμπνέεται από τον αποκαλούμενο «Τιτανικό της Αρχαιότητας», το ναυγάγιο των Αντικυθήρων. Βουτιές στα καταγάλανα νερά αλλά και στα μυστήρια της αρχαιότητας για να εντοπιστεί ένα αλογάκι, το τέταρτο που από?εινε στον βυθό των Αντικυθήρων από ένα τέθριππο της αρχαιότητας: Διασκέδαση, προβληματισμός, γνώσεις για τις αρχαιολογικές έρευνες και τις επιλογές που καλούνται να κάνουν οι επιστήμονες. 

Μια Κόρη στον βυθό (εκδ. Μίνωας), ένα μαρμαρένιο άγαλμα που έχει χαθεί ανεξήγητα, αναζητούν μια παρέα παιδιών και στο στενό μεταξύ Πάρου και Αντιπάρου, στα νερά των Κυκλάδων. Η Μαίρη Σάββα-Ρουμπάτη έγραψε μια κεφάτη, καλοκαιρινή περιπέτεια αναμιγνύοντας ιστορία, αρχαιολογία, μυστήριο και δροσερά μακροβούτια. 

Από τα Κύθηρα, πλώρη για τις βόρειες Σποράδες και την ξεκομμένη από τα υπόλοιπα νησιά του συμπλέγματος Σκύρο. Όμηρος στο πέλαγος (εκδ. Μεταίχμιο) είναι ο τίτλος της ιστορίας της Κατερίνας Δημόκα που εμπλουτίζεται από την εικονογράφηση της Ράνιας Βαρβάκη. Ο δεκατριάχρονος Λάμπρος, γιος ψαρά, έχει χάσει τη μητέρα του. Λατρεύει τη θάλασσα και σε μια από τις καταδύσεις του θα ανακαλύψει ένα άγαλμα κάπως διαφορετικό από τα συνηθισμένα. Μια ιστορία για την είσοδο στην εφηβεία, τις συγκρούσεις, τις αμφισβητήσεις, τις μεγάλες απογοητεύσεις και τη θριαμβευτική δύναμη της φιλίας. 

Βουτιά στην ιστορία θα κάνουν τα παιδιά και με το μυθιστόρημα Το σκλαβάκι της Κνωσού (εκδ. Πατάκη). Θα βρεθούν στη μινωική εποχή καθώς το βιβλίο της Ελένης Κατσαμά αφηγείται την ιστορία του μικρού Αϊσά που ταξιδεύει από την Αφρική με ένα πειρατικό πλοίο για να πουληθεί σκλάβος στα παλάτια της Κνωσού. Έτσι και θα γίνει, και το σκλαβάκι θα γνωρίσει έναν πολιτισμό που ετοιμάζεται να συντριβεί, ώστε στη συνέχεια να διηγηθεί την παράξενη όσο και συγκινητική ιστορία του στα παιδιά, όπως την έζησε. 

Ακριβώς όπως την έζησε αφηγείται την ιστορία του και ο δεκαπεντάχρονος Αργύρης, που ζει στη Νίσυρο, προσπαθώντας να συνέλθει από την οικογενειακή καταστροφή, στο μυθιστόρημα της Έλενας Αρτζανίδου. Βυθισμένος στα χρέη, ο πατέρας του Αργύρη εγκαταλείπει σύζυγο και γιο, οι οποίοι αίφνης έχουν να αντιμετωπίσουν εκτός από τον κίνδυνο να χάσουν το σπίτι τους και το επικριτικό βλέμμα της κλειστής κοινωνίας. Πιάσε το τιμόνι, Γίγαντα (εκδ. Ψυχογιός) είναι το πρόσταγμα του καπετάνιου που στα αφτιά του Αργύρη θα μετατραπεί σε προτροπή να πάρει τη ζωή του στα χέρια του και να διορθώσει όσα τον πληγώνουν. 

Πολλά είναι αυτά που πληγώνουν στο φέρσιμο των παιδιών όπως και των μεγάλων από τα Βρομομαγούλιανα, ένα μικρό χωριό στο οποίο ενίοτε συμβαίνουν «θαύματα». Ο Πάνος Χριστοδούλου έγραψε μια χιουμοριστική ιστορία με τίτλο Θαύμα! Οι καρχαρίες χορεύουν... (εκδ. Κέδρος) για να μιλήσει για τον κοινωνικό ρατσιμό, τον εκφοβισμό και την εκμετάλλευση. Στο φανταστικό αλλά και τόσο αναγνωρίσιμο χωριό θα συμβούν αλλαγές και τα στερεότυπα θα ανατραπούν ώστε ακόμη και οι πλέον αγροίκοι θα κάνουν ανακαλύψεις για τον ίδιο τους τον εαυτό που δεν είχαν ποτέ φανταστεί. 

Σε αντίθεση με τα παιδιά των ιστοριών που κάνουν τυχαίες ή μελετημένες ανακαλύψεις, Τα παιδιά του τελευταίου νησιού (μτφρ. Κων/νος Χριστοφορίδης, εκδ. Πατάκη) ζουν μια ζωή χωρίς ιδιαίτερες εκπλήξεις. Το βιβλίο του βραβευμένου Τούρκου συγγραφέα Ζουλφί Λιβανελί είναι ένα αλληγορικό παραμύθι για ένα ορφανό από πατέρα αγόρι που ζει στο ειδυλλιακό «Τελευταίο Νησί», ?ακριά από τη βία και τα οικολογικά προβλή?ατα που ταλανίζουν τον έξω κόσ?ο. Μια απρόσμενη άφιξη θα ανατρέψει τον γαλήνιο τρόπο ζωής των κατοίκων του νησιού που θα αντιληφθούν πως οι ίδιοι με τις αδυναμίες τους επιτρέπουν να επικρατήσουν δυνάμεις που μετατρέπουν το παραδεισένιο νησί τους σε κόλαση. Θα χρειαστούν ένα σχέδιο για να προστετέψουν τη φύση και τη ζωή τους. 

Ένα σχέδιο είναι απαραίτητο και για την ηρωίδα της βραβευμένης Αμερικανίδας συγγραφέα Κέιτ ΝτιΚαμίλο. Το σχέδιο της Ρέιμι (μτφρ. Αργυρώ Πιπίνη, εκδ. Μεταίχμιο) είναι η γλυκόπικρη και ταυτόχρονα κεφάτη ιστορία μιας μικρής που εκλαμβάνει τον χωρισμό των γοινιών της ως δική της ευθύνη και αποφασίζει να κάνει κάτι δραστικό κι εντυπωσιακό για να τον αποτρέψει. Η 10χρονη Ρέιμι επιδίδεται σε αγώνα δρόμου για να τα καταφέρει. Μέσα σε λίγες καλοκαιρινές μέρες θα καταλάβει πως τα προβλήματα δεν λύνονται με μαγικά ραβδιά, πως η πραγματικότητα είναι διαφορετική από αυτό που φανταζόταν, πως η φιλία είναι κάτι που σου αλλάζει τη ζωή και πως η απώλεια και η αγάπη μπορούν να συμβαδίζουν.

Μαγικό ραβδί μπορεί να μην έχουν τα δίδυμα Έλι και Φρεντ, διαθέτουν όμως Το μαγικό χεριστήριο (μτφρ. Πετρούλα Γαβριηλίδου, εκδ. Κέδρος). Ο δημοφιλής Αμερικανός κωμικός και συγγραφέας βιβλίων για παιδιά Ντέιβιντ Μπαντιέλ, με αφετηρία μια τρελή τρελή ιδέα στήνει μια ξεκαρδιστική ιστορία από την οποία δεν λείπουν τα μπερδέματα, οι ακραίες καταστάσεις και τα προβληματάκια. Η εικονογράφηση του Τζιμ Φιλντ συνεισφέρει στην αναδημιοιυργία της ατμόσφαιρας αγαπημένων παιχνιδιών όμως, προσοχή, το βιβλίο δεν είναι μια φανταστική ιστορία εικονικής πραγματικότητας! Είναι μια μεγάλη, ξέφρενη πλάκα που θα απολαύσουν τα παιδιά. 

Μυστήριο και χιούμορ είναι ο συνδυασμός που αποτελεί εγγύηση διασκέδασης για τα παιδιά που τους αρέσουν οι περιπέτειες και οι γρίφοι. Οι 4 ξεχωριστοί ντετέκτιβ (εκδ. Κέδρος) γνωρίζουν τη συνταγή και την εκτελούν με επιτυχία και στην δεύτερη ιστορία της σειράς που δημιούργησε ο συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας Δημήτρης Μαμαλούκας και στην οποία την εικονογράφηση υπογράφει ο Γιώργος Σγουρός. «Η απαγωγή του τραπεζίτη Ο'Μπράιαν» είναι ο τίτλος της ιστορίας στην οποία πρωταγωνιστούν οι 4 ντετέκτιβ αμέσως μετά το κλείσιμο των σχολείων. 

Βασική επιδίωξη όλων των βιβλίων για παιδιά θα έπρεπε να είναι, κατά μια δημιουργική και ευφάνταση αντίληψη, η απόδραση προς μια ανάλαφρη ανάγνωση της ζωής, κάπου λίγα εκατοστά πάνω από την πεζή πραγματικότητα, ώστε τα παιδιά με χιούμορ να μπορούν να αντιμετωπίσουν σχεδόν τα πάντα. Αυτό είναι άλλωστε το μεγάλο δώρο του σπουδαίου Ιταλού συγγραφεά Τζάνι Ροντάρι στα παιδιά. Μια από τις πιο πρόσφατες κυκλοφορίες έργου του στα ελληνικά είναι το βιβλίο Η θαυμαστή ιστορία του ανθρώπου από την αρχή (μτφρ. Βασιλική Νίκα, πρόλογος Ιωάννης Δημητρούκας, εκδ. Πατάκη). Η αφήγηση παρακολουθεί την πορεία του ανθρώπου πάνω στη Γη από την προϊστορία ως περίπου τα μέσα του 20ού αιώνα. Μια ιστορία που γράφτηκε για παιδιά αλλά αφιερώνεται στους μεγάλους και που μπορεί να διαβαστεί τόσο σαν παραμύθι όσο και σαν κείμενο που δίνει τροφή για σκέψη.

5 + 1 βιβλία για παιδιά από 12 ετών και πάνω 

Τα μεγαλύτερα παιδιά συχνά τρομάζουν με την ιδέα των διακοπών έτσι όπως τις σχεδιάζουν οι γονείς τους. Έτσι, ο Κωστής και η Διαμαντία, ήρωες του μυθιστορήματος του Θοδωρή Παπαϊωάννου, βαριούνται αφόρητα τις διακοπές στο βουνό. Χάρη όμως στη Σιλουανή (εκδ. Ίκαρος) όλα εξελίσσονται απρόσμενα καλά. Ταξιδεύουν στα βουνά γύρω από την Έδεσσα ψάχνοντας απαντήσεις για τα δεκάδες ερωτήματα που τους γεννιούνται για στοιχειωμένες πηγές, μυστικές σπηλιές και αρχαίους θρύλους. 

Με τους θρύλους καταπιάνεται και ο Φίλιππος Μανδηλαράς που έγραψε τις Μαγικές ιστορίες από τα βάθη της γης (εκδ. Πατάκη). Δεκαπέντε ιστορίες που στον πυρήνα τους τα παιδιά θα συναντήσουν θέματα αντλημένα από τη λαϊκή παράδοση, με πρωταγιστές τη γη και τα παιδιά της. Στοιχειά, λάμιες, γίγαντες και δράκοι γεννιούνται από τα σπλάχνα της και συνδιαλέγονται με τους ανθρώπους που ζούσαν σ' αυτό τον τόπο εκατοντάδες χρόνια πριν. Κάποιοι απ' αυτούς πολιορκούν τα σπίτια τους, κάποιοι άλλοι τα προστατεύουν, κάποιοι απλώς υπάρχουν έξω από τους οικισμούς και κάποιοι άλλοι, όπως οι καλικάντζαροι, ζουν στην καρδιά της γης κι έχουν σκοπό να την καταστρέψουν.

Σε έναν θρύλο της Ανατολής, αυτόν της βασίλισσας των φιδιών Σαχμαράν, βασίστηκε και η αφήγηση της Μαρίας Σκιαδαρέση που έχει θέμα την εξουσία και τη διαχείρισή της, τον έρωτα και το θάνατο, τις ανθρώπινες σχέσεις παιδιών και μεγάλων. Η απαγωγή της Γιλάν (εκδ. Πατάκη), κατά τον θρύλο κόρης της βασίλισσας των φιδιών, φέρνει στην επιφάνεια συγκρούσεις και δίνει την ευκαιρία για ένα αλληγορικό παραμύθι για το νόημα της ζωής. 

Περισσότερο κοντά στην Ιστορία παρά στους θρύλους, η Πόπη Μαγουλά-Γαϊτάνου έγραψε τη μυθιστορηματική βιογραφία τουΆρθουρ Έβανς, Ο μάγος που ανακάλυψε την Κνωσό (εκδ. Κέδρος). Στο ξημέρωμα του 20ού αιώνα ο Άγγλος αρχαιολόγος σερ Άρθουρ Έβανς έφερε στο φως το ανάκτορο του βασιλιά Μίνωα στην Κνωσό της Κρήτης, την αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης. Η ανακάλυψη αυτή επιβεβαίωσε ως αληθινή την καταγραφή του Ομήρου, που μέχρι τότε θεωρούταν μύθος. Στη σημερινή Αθήνα, ο δεκαπεντάχρονος Παναγιώτης ξεναγεί μια παρέα συνομήλικών του Γάλλων στο Σούνιο. Η επίσκεψη γίνεται αφορμή να ενδιαφερθεί για την τραγική ιστορία του Αιγέα, και το ενδιαφέρον του να φτάσει μέχρι την Κνωσό. Εξίσου ενδιαφέρουσα θα βρουν τα παιδιά αυτής της ηλικίας και τη μυθιστορηματική βιογραφία του Ερρίκου Σλήμαν Ο μπακαλόγατος που ανακάλυψε την Τροία (εκδ. Κέδρος), επίσης της Πόπης Μαγουλά-Γαϊτάνου. Στο ίδιο μοτίβο, ένας δεκατριάχρονος με αφορμή το Ιλίου Μέλαθρον, κατοικία του Σλήμαν στην Αθήνα, αναζητά τα βήματά του από την μικρή πόλη της Γερμανίας όπου μεγάλωσε μέχρι την ανακάλυψη της αρχαίας Τροίας. 

Φεύγοντας από την Ιστορία, ο Τσάρος Σαλτάν (μτφρ. Λένια Ζαφειροπούλου, εκδ. Πατάκη) του Αλεξάντρ Σεργκέγιεβιτς Πούσκιν είναι το διασημότερο έμμετρο παραμύθι του Πούσκιν και ένα κλασσικό παιδικό ανάγνωσμα στον ρωσόφωνο κόσμο. Μεταφράζεται για πρώτη φορά ολόκληρο στα ελληνικά διατηρώντας το μέτρο και την ομοιοκαταληξία του ρωσικού πρωτοτύπου. 

Αν ο Τσάρος Σαλτάν είναι το πιο δημοφιλές ποίημα του ρωσόφωνου κόσμου για παιδιά, Ο Μικρός Πρίγκιπας (εκδ. Polaris) είναι ίσως το δημοφιλέστερο σύγχρονο παραμύθι στον δυτικό κόσμο. Η πτώση ενός αεροπλάνου στην αφιλόξενη έρημο φέρνει τον πιλότο του αντιμέτωπο με μια απρόσμενη όσο και απίστευτη συνάντηση. Ένα αγόρι από έναν μακρινό, μικρό πλανήτη εμφανίζεται μέσα στην πρωινή αυγή. Η διήγηση των ονειρικών περιπετειών του διαστημικού του ταξιδιού και οι ερωτήσεις του οδηγούν τον εμβρόντητο πιλότο και τον αναγνώστη σε φιλοσοφικές αναζητήσεις για το βαθύτερο νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης. Το κλασσικό αριστούργημα του Αντουάν ντε Σεντ-Εξιπερί μεταφέρεται από την Στέλλα Στεργίου σε ένα εμπνευσμένο γκράφικ νόβελ.

 5 + 1 βιβλία για εφήβους από 15 ετών και πάνω 

Πόσο κακό μπορεί να κάνει μια λέξη; Υπάρχουν Λέξεις που πονάνε (μτφρ. Χαρά Γιαννακοπούλου, εκδ. Παπαδόπουλος) κι αυτές έχει να αντιμετωπίσει και η ηρωίδα της Άμπι Κούπερ, η Ελίζ. Λέξεις που τη βάζουν στο περιθώριο και την εγκλωβίζουν στη σιωπή. Το κορίτσι θα βρεθεί αντιμέτωπο με ένα μυστήριο όταν θα λάβει ένα ανώνυμο σημείωμα. Καθώς θα προσπαθεί να λύσει το μυστήριο της προέλευσής του θα κερδίσει κάτι πολύτιμο: θα μάθει να αποδέχεται τον εαυτό της και τελικά θα βγει κερδισμένη και πιο δυνατή.

Η δεκαπεντάχρονη Μπάρμπαρα Μολίνα εξαφανίζεται από το σπίτι της. Η αστυνομία αρχικά θεωρεί πως το έσκασε, αλλά ένα τηλεφώνημα της κοπέλας στη μητέρα της αλλάζει τα δεδομένα. Είναι η τελευταία φορά που έρχεται σε επαφή με τους δικούς της. Ύστερα από αυτό δεν υπάρχουν νέα της και όλοι τη θεωρούν νεκρή. Τέσσερα χρόνια αργότερα το μυστήριο της εξαφάνισής της παραμένει άλυτο. Ώσπου ένα νέο τηλεφώνημα έρχεται να ανατρέψει τη ζωή όλων: μιας μητέρας που έχει χάσει την ελπίδα πως θα ξαναδεί την κόρη της, ενός αστυνομικού που ετοιμάζεται να συνταξιοδοτηθεί, μιας κοπέλας που πρόδωσε την καλύτερή της φίλη. Εντωμεταξύ, ανταλλάσσονται Λόγια δηλητήριο (μτφρ. Βασιλική Κνήτου, εκδ. Κέδρος) όπως τα έγραψε η Ισπανίδα Μάιτε Καράνθα. Μια ιστορία για την υποκρισία, τα ψέμματα που πληγώνουν, τα μυστικά που καταστρέφουν αλλά και το φως που αρκεί μια χαραμάδα για να περάσει και να αλλάξει τα πάντα. 

Αν τα λόγια πονάνε, υπάρχουν πράξεις που σημαδεύουν για μια ζωή. Για τη δεκατετράχρονη Άννα η κατάσταση στο σπίτι είναι αφόρητη. Σ' ένα ασφυκτικό και βίαιο οικογενειακό περιβάλλον, με θύματα την ίδια και τη μητέρα της και θύτη τον πατέρα της, θα ζήσει ένα καλοκαίρι γεμάτο αλλαγές, στο μυθιστόρημα Το καλοκαίρι που μεγάλωσα (εκδ. Κέδρος). Η Άντρη Αντωνίου έγραψε ένα βιβλία για τα οικογενειακά μυστικά που μένουν ανομολόγητα πίσω από κλειστές πόρτες, για την αλήθεια που δύσκολα αποφασίζει το θύμα να παραδεχτεί, για τις ευθύνες που καλούνται να αναλάβουν οι έφηβοι κάνοντας πρόωρα βήματα προς την ενηλικίωση. 

Πρόωρα κι αδιέξοδα βήματα έκανε και ένα κορίτσι μεγαλωμένο στη Γαλλία ώστε να χρειαστεί να ακούσει την παράκληση Νουρ, γύρνα στον κόσμο (μτφρ. Κλερ Νεβέ, Μανώλης Πιμπλής, εκδ. Μεταίχμιο). Ο Γαλλομαροκινός Ρασίντ Μπενζίν έγραψε έναν φανταστικό διάλογο ανάμεσα σε έναν πατέρα και την κόρη του, ένα χήρο καθηγητή φιλοσοφίας και τη ριζοσπαστικοποιημένη φοιτήτρια κόρη του, που έχει φύγει κρυφά για το Ιράκ για να προσχωρήσει στους κόλπους των τζιχαντιστών. Αφορμή για τον συγγραφέα, που είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών, υπήρξε το βράδυ της τρομοκρατικής επίθεσης στον συναυλιακό χώρο Μπατακλάν, στο Παρίσι. Ο διάλογος που αναπτύσσουν θα δώσει στους νεαρούς αναγνώστες την ευκαιρία να προβληματιστούν και να θέσουν τα δικά τους ερωτήματα. 

Οι έφηβοι αγαπούν τα επικά παραμύθια που τους μεγάλωσαν, όπως την τριλογία του «Άρχοντα των δαχτυλιδιών». Διαβάζοντας την Ιστορία του Κούλερβο (μτφρ. Ευγενία Κόλλια, εκδ. Κέδρος) του Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν -που εκδίδεται για πρώτη φορά μαζί με τα προσχέδια, τις σημειώσεις και το δοκίμιο του Τόλκιν για την Καλεβάλα, που τον ενέπνευσε ώστε να γράψει το συγκεκριμένο έργο-, οι νεαροί αναγνώστες θα πιάσουν το νήμα της έμπνευσης του αγαπημένου τους συγγραφέα από την αρχή. Ένα βιβλίο-κατάδυση στις απαρχές της λογοτεχνίας του φανταστικού.

Από την αρχή θα πιάσουν οι αναγνώστες το νήμα διαβάζοντας και την αρχετυπική ιστορία Η πεντάμορφη και το τέρας (μτφρ. Γιώργος Χρ. Κυθραιώτης, εκδ. Αρμός). Η Γαλλίδα εκπαιδευτικός και συγγραφέας Ζαν-Μαρί Λεπρένς ντε Μπομόν (1711-1780) αποτύπωσε στο γνωστότερο μυθιστόρημά της την οδυνηρή διαδρομή που καλούνται να διανύσουν οι ήρωές της μέχρι να αποδεχθούν ο ένας τον άλλον και τελικά ο καθένας να μεταμορωθεί σε αυτό που πραγματικά είναι.

Οι έφηβοι, που έχουν οπωσδήποτε γνωρίσει την ιστορία της Πεντάμορφης είτε μέσω διασκευών είτε μέσω κινηματογραφικών μεταφορών, θα απολαύσουν στο πρωτότυπο κείμενο ένα έργο γραμμένο με διαύγεια, ακρίβεια και βαθιά κατανόηση για τις δυσκολίες αποδοχής του άλλου.

* Η ΕΛΕΝΗ ΚΟΡΟΒΗΛΑ είναι δημοσιογράφος. 

Υπενθυμίζουμε ότι από τους συγγραφείς ζητήθηκε να δηλώσουν τα 20 βιβλία που αξιολογεί ο καθένας ως τα καλύτερα, σύμφωνα πάντα με τις αναγνωστικές προτιμήσεις τους, την κρίση τους για την επιρροή που άσκησαν ή άλλα κριτήρια που καθορίζουν τις επιλογές τους. Στα βιβλία αυτά μπορούσαν να περιλαμβάνονται τίτλοι πεζογραφίας, μυθιστορήματα ή διηγήματα, ποιητικές συλλογές (μεμονωμένες, συγκεντρωτικές ή άπαντα) και θεατρικά έργα.

Τα 100 βιβλία που συγκέντρωσαν τις περισσότερες προτιμήσεις δημοσιεύονται κατά αλφαβητική σειρά, σύμφωνα με το επώνυμο των συγγραφέων, και όχι με βάση τις προτιμήσεις που συγκέντρωσαν, αφού στις προθέσεις της έρευνάς μας δεν είναι να θέσουμε συγγραφείς και βιβλία σε «ανταγωνισμό», αλλά «να καταδειχτούν προτιμήσεις, επιρροές, τάσεις, τροφοδοτώντας τη συζήτηση που αφορά το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ελληνικής λογοτεχνίας.»

Ο κατάλογος με τα 100 καλύτερα βιβλία της νεοελληνικής λογοτεχνίας είναι ο εξής:

Ορισμένα συμπεράσματα

H έρευνα αυτή ελπίζουμε ότι θα αποτελέσει το έναυσμα για γόνιμες συζητήσεις. Είναι πάντως η πρώτη φορά, εξ όσων γνωρίζουμε, που καταγράφονται σε τέτοιο εύρος οι επιλογές εν ζωή Ελλήνων συγγραφέων σε σχέση με την ίδια τους την παράδοση, τις επιρροές τους, τις αναγνωστικές προτιμήσεις τους.

Στο σύνολο των βιβλίων

Από μια πρώτη επεξεργασία των στοιχείων προκύπτουν ορισμένα απλά δεδομένα. Καταρχάς, ο συνολικός αριθμός των συγγραφέων που έχουν βιβλία τους στα πρώτα 100 είναι μόλις εξήντα έξι (66), κάτι που προφανώς οφείλεται στο γεγονός ότι αρκετοί έχουν περισσότερα του ενός βιβλία (έως τέσσερα, το πιο πολύ). Από αυτούς, οι σαράντα τρεις (43) είναι κατά μείζονα λόγο πεζογράφοι, οι εικοσιένα (21) κατά μείζονα λόγο ποιητές, ενώ μόνο δύο (2) εξ αυτών (Ιάκωβος Καμπανέλλης, Δημήτρης Δημητριάδης) είναι κατά μείζονα λόγο θεατρικοί συγγραφείς. Από το σύνολο των εξήντα έξι (66) λογοτεχνών, μόνον επτά (7) είναι γυναίκες, με τις τέσσερις (4) εξ αυτών (Γαλανάκη, Δημουλά, Δούκα, Ζατέλη) να βρίσκονται εν ζωή ? κάτι που καταδεικνύει βεβαίως τη σημαντική συμβολή των γυναικών συγγραφέων στην ελληνική λογοτεχνία από τη Μεταπολίτευση και στη συνέχεια.

Οι εν ζωή συγγραφείς

Ο αριθμός των εν ζωή συγγραφέων που περιλαμβάνονται στον κατάλογο των 100 βιβλίων παρέμεινε μεν χαμηλός (είναι δώδεκα (12) συγγραφείς), αλλά όχι ασήμαντος. Ο αριθμός των βιβλίων τους ανέρχεται στα δεκαπέντε (15), με τον Θανάση Βαλτινό να είναι ο μοναδικός που έχει περισσότερα του ενός (συνολικά τέσσερα βιβλία). Από το σύνολο των δώδεκα (12) εν ζωή συγγραφέων, οι οκτώ (8) είναι άντρες και οι τέσσερις (4) γυναίκες, ενώ αντίστοιχα οι οκτώ (8) από τους δώδεκα είναι κατά μείζονα λόγο πεζογράφοι (Βαλτινός, Βασιλικός, Γαλανάκη, Δημητρίου, Δούκα, Ζατέλη, Κουμανταρέας, Χουλιαράς), οι τρεις (3) είναι κατά μείζονα λόγο ποιητές (Γκανάς, Δημουλά, Χριστιανόπουλος), κι ένας (1) είναι κατά μείζονα λόγο θεατρικός συγγραφέας (Δημητριάδης) αλλά το βιβλίο στο οποίο οφείλει τη θέση του στους εξήντα έξι (66) είναι πεζογράφημα (Πεθαίνω σαν χώρα). Αν βέβαια στον κατάλογο των εν ζωή συγγραφέων προστεθούν κι εκείνοι που πέθαναν πολύ πρόσφατα (Μάτεσις, Καμπανέλλης) ή σχετικά πρόσφατα (Διδώ Σωτηρίου, Σαμαράκης, Χειμωνάς,), καθώς κι ο πρόωρα χαμένος Γιάννης Πάνου (55 χρόνων το 1998) τότε η σχετική εντύπωση ενισχύεται σημαντικά.

Οι «διακριτές περιπτώσεις»

Από τους εξήντα έξι (66) λογοτέχνες, τέσσερις (4) εξ αυτών (Βαλτινός, Ελύτης, Καζαντζάκης, Σεφέρης) εκπροσωπούνται με τέσσερα (4) διαφορετικά έργα τους, ενώ έξι (6) εξ αυτών (Βιζυηνός, Εμπειρίκος, Καραγάτσης, Καρυωτάκης, Πολίτης, Σολωμός) εκπροσωπούνται με τρία (3) διαφορετικά έργα τους (στα "έργα" συμπεριλαμβάνεται και η επιλογή των Απάντων, όπου υπάρχει). Συνεπώς, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι δέκα (10) αυτοί συγγραφείς αναδεικνύονται ως «διακριτές περιπτώσεις» σε αυτή τη μεγάλη έρευνα. Εξ αυτών, μόνον ο Θανάσης Βαλτινός βρίσκεται στη ζωή.

Βέβαια, ο αριθμός των βιβλίων που έχει ένας συγγραφέας στα 100 καλύτερα είναι ένας μόνο από τους παράγοντες που φανερώνει τον βαθμό εκτίμησης που απολαμβάνει μεταξύ των 120 σύγχρονων συγγραφέων που κατέθεσαν τις προτιμήσεις τους. Ένας άλλος είναι, όπως είναι ευνόητο, το πλήθος των επιλογών που συγκέντρωσε, για ένα ή περισσότερα έργα του. Από αυτή την άποψη, μεγάλος «νικητής» αναδεικνύεται αναμφίβολα ο Κ.Π. Καβάφης, ο οποίος, κυρίως με τα Ποιήματα (το «σώμα» ποιημάτων που προέκρινε ο ίδιος, δηλαδή) και κατά πολύ λιγότερο με τα Άπαντα συγκέντρωσε με σημαντική διαφορά από τους υπόλοιπους τις περισσότερες προτιμήσεις. Ο μόνος που τον πλησιάζει ?ο κατεξοχήν συγγραφέας του ενός βιβλίου της γραμματείας μας? είναι ο Άρης Αλεξάνδρου με το Κιβώτιο. Την τριάδα συμπληρώνει ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης με τη Φόνισσα (ο οποίος βέβαια κατέχει συνολικά σημαντική θέση στον κατάλογο με τα 100, και μάλιστα με τα Άπαντά του)

Εκπλήξεις;

Ούτε η πρωτιά των Καβάφη, Αλεξάνδρου και Παπαδιαμάντη αποτέλεσε έκπληξη, ούτε η ισχυρή παρουσία του Θανάση Βαλτινού στα 100 καλύτερα βιβλία ήταν μη αναμενόμενη. Παρομοίως, έκπληξη δεν αποτέλεσε η ισχυρή παρουσία των δύο νομπελιστών, ούτε το ηχηρό παρών μεγεθών όπως οι Βιζυηνός, Σολωμός, Εμπειρίκος, Καρυωτάκης, Καζαντζάκης, Καραγάτσης κ.ά.

Από την άλλη, είδαμε στις επιλογές πολλών συγγραφέων να εγγράφονται βιβλία τα οποία έχουν μεν αναγνωριστεί από την Κριτική, στην εποχή τους διαβάστηκαν και συζητήθηκαν, δεν διαθέτουν όμως στις μέρες μας ισχυρό αποτύπωμα στη συνείδηση σημαντικής μερίδας του αναγνωστικού κοινού. Τέτοια βιβλία υπάρχουν αρκετά στα 100, όπως για παράδειγμα Το φύλλο ? Το πηγάδι ? Το αγγέλιασμα του Βασίλη Βασιλικού (για να ξεκινήσουμε από τους εν ζωή συγγραφείς), η Κρύπτη του Ε.Χ. Γονατά, ο Εξώστης του Νίκου Καχτίτση, το Πλατύ Ποτάμι του Γιάννη Μπεράτη, το Από το στόμα της παλιάς Remington του Γιάννη Πάνου, ο Πεθαμένος και η Ανάσταση του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, ο Νεκρόδειπνος του Τάκη Σινόπουλου, ο Μπιντές του Μάριου Χάκκα, οι Χτίστες του Γιώργου Χειμωνά, η Κερένια Κούκλα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου κ.ά.

Οι συγγραφείς που συμμετείχαν

Οι συγγραφείς που συμμετείχαν με τις επιλογές τους στην έρευνά μας είναι οι κάτωθι (με αλφαβητική σειρά):

Τατιάνα Αβέρωφ, Χρήστος Αγγελάκος, Δημήτρης Αθηνάκης, Κώστας Ακρίβος, Μαριγώ Αλεξοπούλου, Βασίλης Αμανατίδης, Κώστας Αρκουδέας, Χρήστος Αστερίου, Νάνος Βαλαωρίτης, Θανάσης Βαλτινός, Βασίλης Βασιλικός, Γιώργος Βέης, Νίκος Αδάμ Βουδούρης, Σπύρος Γιανναράς, Ηλίας Γκρης, Παναγιώτης Γούτας, Θεόδωρος Γρηγοριάδης, Νίκος Δαββέτας, Λουκία Δέρβη, Άντζελα Δημητρακάκη, Αρχοντούλα Διαβάτη, Λένα Διβάνη, Φίλιππος Δρακονταειδής, Λίλυ Εξαρχοπούλου, Μαρία Ευσταθιάδη, Σταύρος Ζαφειρίου, Βασίλης Ζηλάκος, Κατερίνα Ηλιοπούλου, Αλέξανδρος Ίσαρης, Κώστας Καβανόζης, Αθηνά Κακούρη, Δημήτρης Καλοκύρης, Τασούλα Καραγεωργίου, Βασίλης Καραγιάννης, Αγγέλα Καστρινάκη, Κώστας Κατσουλάρης, Ηλίας Κεφαλάς, Γιάννης Κιουρτσάκης, Νένα Κοκκινάκη, Ζέφη Κόλια, Δήμητρα Κολλιάκου, Λίλα Κονομάρα, Μάνος Κοντολέων, Θωμάς Κοροβίνης, Αύγουστος Κορτώ, Θεώνη Κοτίνη, Μαρία Κουγιουμτζή, Ζέτα Κουντούρη, Μαρία Κούρση, Πέτρος Κουτσιαμπασάκος, Στάθης Κουτσούνης, Κώστας Κουτσουρέλης, Αχιλλέας Κυριακίδης, Γιώργος Λαμπράκος, Κώστας Λογαράς, Ηλίας Μαγκλίνης, Αργυρώ Μαντόγλου, Άρης Μαραγκόπουλος, Ελένη Μαρινάκη, Έλενα Μαρούτσου, Γιώργος Μητάς, Μάριος Μιχαηλίδης, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Μιχάλης Μοδινός, Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Γλυκερία Μπασδέκη, Βαγγέλης Μπέκας, Γιώργος Μπλάνας, Γιώργος Μπράμος, Σοφία Νικολαΐδου, Ηρώ Νικοπούλου, Δημήτρης Νόλλας, Γιώργος Ξενάριος, Νίκος Ξένιος, Γιάννης Παλαβός, Παυλίνα Παμπούδη, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Ευτυχία Παναγιώτου, Μάκης Πανώριος, Κάλλια Παπαδάκη, Χίλντα Παπαδημητρίου, Αριστέα Παπαλεξάνδρου, Ηλίας Παπαμόσχος, Νικήτας Παρίσης, Δημήτρης Πετσετίδης, Θοδωρής Ρακόπουλος, Ειρήνη Ρηνιώτη, Βασίλης Ρούβαλης, Αγγελική Σιδηρά, Ντίνος Σιώτης, Θωμάς Σκάσσης, Μαρία Σκιαδαρέση, Εύα Στάμου, Σταύρος Σταυρόπουλος, Δημήτρης Στεφανάκης, Αγγελική Στρατηγοπούλου, Άρης Σφακιανάκης, Δημήτρης Σωτάκης, Κλαίτη Σωτηριάδου, Βάσια Τζανακάρη, Σώτη Τριανταφύλλου, Νίκη Τρουλλινού, Θωμάς Τσαλαπάτης, Φωτεινή Τσαλίκογλου, Βασίλης Τσιαμπούσης, Μιχάλης Φακίνος, Ευγενία Φακίνου, Μαρία Φακίνου, Δημήτρης Φύσσας, Κυριάκος Χαραλαμπίδης, Κοσμάς Χαρπαντίδης, Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, Θανάσης Χατζόπουλος, Έλενα Χουζούρη, Γιώργος Χουλιάρας, Ελιάνα Χουρμουζιάδου, Γιώργος Χρονάς, Χρήστος Χωμενίδης, Γιώργος Ψάλτης. 

Από τους εκατόν είκοσι (120) συγγραφείς που συμμετείχαν στην έρευνά μας καταθέτοντας τις επιλογές τους οι εβδομήντα τέσσερις (74) είναι άντρες και οι σαράντα έξι (46) γυναίκες. Η σχετικά αυξημένη παρουσία των αντρών στο «δείγμα» μας δεν αρκεί βέβαια για να εξηγήσει την ισχνή παρουσία γυναικών συγγραφέων (μόλις 7 στους 66) στον κατάλογο με τα 100 βιβλία.

Book Press